Jan Aukema

Marjet de Haan en ik zijn afgelopen september 2 ½ week op bezoek geweest bij Theo in Uganda. We zijn razend nieuwsgierig wat we te zien krijgen. Na zoveel jaar eindelijk terug om de mensen, de school, de boerderij, de natuur en de temperatuur opnieuw mee te maken. We hebben er naar uitgekeken en keerden na afloop vol indrukken en verhalen zeer voldaan terug. Het programma is behoorlijk vol, afwisselend en interessant. We komen allebei veel oude bekenden tegen en dan voelt het ook als thuiskomen. Dat is zeker zo op Anam Cara met de bekenden als o.a. Regina, Waswa, Kagumba, Robbert en Mozes. Regina vertelt dat ze na 15 jaar werken bij Theo naar Hoima gaat vertrekken, omdat ze het rustiger aan wil doen. Ze is nu 57 jaar en heeft veel aan Theo te danken, zegt ze. Ik vind het heerlijk om op de boerderij uitgebroken koeien terug te sturen, een net geboren bruin lam met een wit voetje te bewonderen, loslopende mooie lokale kippen en hanen te zien paraderen en over Theo’s  land te struinen. Kijk ook of de grond nog even vruchtbaar is gemaakt als voorheen en welke gevolgen de hoogspanningskabels over Theo’s terrein hebben. Door de hoog opgroeiende bomen zijn ze vanaf de veranda gelukkig nauwelijks te zien. Achteraf zijn die vervelende kabels van het Wereldbank project financieel toch aardig voordelig geweest.

Er is op het terrein een hoog houten hok gebouwd, kennelijk een idee van Kagumba opgedaan bij zijn bezoek aan Nederland. En er is een mooie rode muur geplaatst met een houten toegangspoort. De markante ezel heeft het leven gelaten, de werkers trekken nu zelf de kar met het voer.

Een heel belangrijk onderdeel van ons bezoek is natuurlijk de school. Marjet poogt zoveel mogelijk klassen te bezoeken en kijkt of de Bondeko gedachte in de lesmethodiek nog zichtbaar is. Het instampen van feitjes is toch weer wat versterkt. We zagen liever dat dit instampen zou gebeuren met de basale optel- en aftreksommen tot 10 en 20. Bij voorkeur al dansend en zingend. Tot in de hoogste groepen worden de vingers gebruikt om al tellend sommen op te lossen. Het zijn vanwege de corona lastige jaren geweest en er zijn veel nieuwe leerkrachten aangesteld. De Bondeko cultuur is wel overgedragen en zal zelfs in beeld worden gebracht door video opnames in de klas. Hier en daar zijn er wat gaten gevallen, zoals het opnieuw op te starten gebruik van Ipads. Begrijpelijk dat de leerlingen daar zelf ook om vragen, want het maakt het leren zoveel interessanter.

Naast  de school bezoeken we door Bondeko gesponsorde oud- leerlingen. Daaronder valt ook Michael, de jongen met een rugzakje, zowel thuis bij zijn moeder als op zijn zorginstelling. We gaan ook mee voor de productverkoop van de boerderij op de markt in Kampala.

Het worden een paar prachtige, intense weken, met Theo als gastheer. We ontdekken dat hij niet alleen heel goed een maaltijd kan bereiden, maar die ook met grote verfijning op tafel weet te presenteren.

Ik ben zes jaar geleden voor het laatst geweest en Marjet vijf jaar. De corona dwarsboomde een eerder bezoek. We herkennen heel veel mensen op school, Marjet weet zelfs nog namen van leerlingen van vijf jaar geleden. Zij volgt een paar dagen zoveel mogelijk lessen van zoveel mogelijk onderwijskrachten. Ik pik er maar een paar uit en sla een praktijklesje landbouw natuurlijk niet over. Dan wordt het, net als de leerlingen, even met  een hak  letterlijk de aarde bewerken. Toch een kernactiviteit van de mens, is mijn gedachte. Dan zie je al het verschil in enthousiasme tussen de ene en de andere leerling. De een hakt woest in de grond, de ander kijkt liever toe.

Dennis, de nieuwe schooldirecteur

De nieuwe schooldirecteur Dennis komt steeds keurig gekleed met een vestje ‘s morgens. achter op een boda boda uit Kampala naar school.  Hij reist niet met de bus. Voordat de anderen er zijn is hij al op school en hij vertrekt ook als laatste. Dit eerste half jaar is hij heel toegewijd aan de slag gegaan. Hij is een team speler, minzaam en kent inmiddels de leerlingen bij naam. Hij staat toe te kijken als ze ’s morgens een beker posho krijgen en zoekt persoonlijk contact. Met vriendschap bereik je volgens hem meer dan met verbieden en straffen. Hij geeft hier en daar een leerling een  schouderklopje of een aai over de bol en bezoekt regelmatig de lessen. Zo weet hij precies wat er omgaat op school.

We volgen op de eerste vrijdagochtend gelijk de gemeenschappelijke bijeenkomst van de leerlingen. De presentatie wordt elke week door een andere schoolklas verzorgd. Dat gebeurt om kwart voor acht in de ochtend nadat de kinderen hun posho bij de keuken hebben gehaald. De bijeenkomst op het buitenplein gaat volgens een vaste structuur, maar wel steeds met een ander thema. Kinderen doen een schetsje, dragen een stukje tekst voor, vertellen iets over een beroemdheid passend bij het thema, doen een solo- en groeps dans, waarna de klassenleraar wat mededelingen doet en het wekelijks nieuws vertelt.  De directeur sluit af met een paar woorden. Dat ging beide keren over de ebola uitbraak in Uganda en de waarschuwing voorzichtig te zijn en direct te melden als ze zich niet goed voelden.  Aan het eind van de laatste bijeenkomst voor ons vertrek moesten Marjet en ik naar voren komen. De kinderen strekten hun armen uit in een zegenend gebaar, terwijl de leerkracht een gebed uitsprak. Het massale gebaar riep gemengde gevoelens op. Ondertussen heeft ieder de posho naar binnen gewerkt en worden de mokken keurig in gereedstaande tonnen gedeponeerd.

Dennis geeft me het  schema van de thema’s die dit half jaar door de verschillende klassen gepresenteerd worden. Als thema lees ik: mensenrechten, milieu, onafhankelijkheid, delen, vriendschap, een goede leider zijn, veiligheid, respect, zorg voor mensen, zorg voor wilde dieren en kerst.  Als kinderen in een klas later gevraagd wordt wat hun mensenrechten zijn noemen ze het recht op: onderwijs, eten, spelen, zorg, bidden en familie. Wat zullen de kinderen in Nederland noemen?

Dennis lijkt tot nu toe een goede keus, dat stemt tevreden en geeft hoop voor de toekomst.

Ondertussen gebeurt er van alles. De corona heeft de economie een eind teruggeworpen en mensen zoeken wegen te overleven. Dure producten als computers of een kas stelen zijn beproefde methodes om snel geld in handen te krijgen. Er was afgelopen tijd al eens  ’s nachts een overval op de school. De ingezette speurhond om daders op te sporen liep regelrecht naar iemand van de politiepost. De uitvluchten kwamen, de verdenking bleef en het spoor liep dood. Toen wij er waren was er een tweede overval door vijf jonge mensen op de twee nachtwakers. Die twee hebben de aanval kranig afgeslagen. Het tekent de situatie. Het gerucht dat een vrachtwagen pakken met computers naar de school had gebracht ( wat niet waar was, er zijn slechts  pakken papier gebracht), kan deze aanval al hebben uitgelokt. Het toont aan, dat je als directeur soms met heel andere problematieken te maken krijgt dan in Nederland.

De kinderen zijn ondertussen heel blij weer naar school te kunnen gaan. Anders dan bij andere basisscholen is geen enkel meisje niet teruggekomen omdat ze in verwachting was geraakt.  

Sport, spel en dans zijn heel populair op het schoolplein. In de klas vragen stellen, in groepjes overleggen wat het goede antwoord is, als groep tegelijk het antwoord zeggen of bij toerbeurt, is de gebruikelijke werkwijze om zoveel mogelijk kinderen bij de les te betrekken. Ik tref buiten een klas leerlingen aan zonder leerkracht. Ze vormen een kring van zestien naast elkaar zittende jongens en vijftien meisjes op rij. Het gaat er fanatiek aan toe met vragen stellen en met armgezwaai voor het antwoord. Een meisje heeft een groot boek met allemaal weetjes vragen zoals: wat is een berg en wat is de hoogste berg van Uganda. Wie het weet steekt de vinger omhoog en het meisje wijst iemand aan die het antwoord mag formuleren. Is het antwoord niet goed of niet precies omschreven zoals is geleerd, dan krijgt een tweede persoon een kans. Wie heeft hier de leiding vraag ik. Het meisje met het boek zegt dat zij het is, maar een jongen meldt zich ook. Twee leiders dus. Maar waarom zitten jullie dan niet naast elkaar vraag ik. Daar hebben ze kennelijk niet over nagedacht. Het meisje met het boek staat resoluut op en gaat onder groot gegiechel van de rest naast de jongen zitten. Die weet niet waar hij moet kijken. De dames laten zich op school niet wegpoetsen, niet qua aantal en niet qua gedrag. Het is een van de speciale aandachtsvelden van de Bondeko aanpak.